Den sama gamla sagan...

ΟΡΙΣΜΟΙ, ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ



Αφεθείτε στο παραλήρημά μου και φανταστείτε την εξής κατάσταση.

Δημιουργώ ένα ον, του δίνω ένστικτο για να επιζήσει, λογική για να εξελιχθεί και συναίσθημα για να μην δρα εναντίoν του εαυτού του.

Αν και το τελευταίο μπορεί να μην είναι απόλυτα ακριβες...

Τελικά τι κάνει αυτό το ον;

Καταφέρνει τα ακριβώς αντίθετα.

Με την καταπληκτική, εκουσίως διαστρευλωμένη λογική του, μετουσιώνει το ένστικτο και τα συναισθήματά του στα εργαλεία της αυτοκαταστροφής του. Και για να είναι σίγουρος για αυτήν την αυτοκαταστροφή, τη συστηματοποιεί. Και το κάνει δημιουργώντας το ένα σύστημα μετά το άλλο. Και το κάθε σύστημα καταρρέει εκφυλισμένο. Μέχρι που αυτό το ον κουράζεται από την αποτυχία του και σταματάει. Κι επιλέγει να σταματήσει τη στιγμή που έχει εκφυλιστεί το πλέον αναποτελεσματικό, από τα πλείστα αναποτελεσματικά συστήματά του.

Ο καπιταλισμός.

Το σύστημα, που μετά από τόσα και τόσα συστήματα κατάφερε να φτάσει τον κόσμο σε αυτό το σημείο...

Το ίδιο σύστημα που έκανε αυτήν την πόλη να σκουριάσει και να σαπίσει μαζί με τις ψυχές των ανθρώπων.

Έχω βαρεθεί να βλέπω καυλωμένους να μάχονται με λάθος τρόπους, τους λάθος ανθρώπους, για σωστούς λόγους.

Έχω βαρεθεί να βλέπω σάπιους να καρπώνονται και κατά κανόνα να σπιλώνουν των αγώνα και τη μάχη των άλλων με σωστούς τρόπους, για λάθος λόγους.

Έχω βαρεθεί να βλέπω τον άνθρωπο να κάνει το ένα λάθος μετά το άλλο, στην προσπάθειά του να ανέβει στην κορυφή της κάθε ηλίθιας, προσωπικής, όσο και προσωποποιημένης, φιλοδοξίας του.

Έχω βαρεθεί να βλέπω αυτήν την πόλη.

Έχω βαρεθεί να κλέβω κάθε μέρα την ίδια την ύπαρξή μου από αυτήν την πόλη.

Έχω βαρεθεί να σκέφτομαι ότι όλος ο κόσμος είναι όπως αυτή η πόλη.

Έχω βαρεθεί να ψάχνω έναν τρόπο να αποδράσω από την επιρροή αυτής της πόλης.

Έχω βαρεθεί να ψάχνω έναν τρόπο να αποδράσω από την επιρροή αυτού του κόσμου.

Έχω βαρεθεί να τα βαριέμαι όλα αυτά.

Έχω ξεπεράσει το σημείο της απλής αήδιας, του άσβεστου μένους, της οδυνηρής απόγνωσης.

Για να ακριβολογώ κάθε απόγνωση και κάθε αίσθημα ματαιότητας φαντάζει τόσο όμορφο πλέον όσο η ελπίδα.

Μα πάνω απ’ όλα έχω βαρεθεί, έχω σιχαθεί να βλέπω ότι τίποτε δεν λειτουργεί, γενικότερα...

Κι αυτό είναι το θέμα. Όχι τι είναι λάθος και τι σωστό...

Δεν υπάρχει «λάθος» ούτε «σωστό»!

Υπάρχουν απλώς πράγματα που λειτουργούν και πράγματα που δεν λειτουργούν...

Σε θεωρητική βάση, βέβαια. Στην πράξη δεν υπάρχουν πράγματα που λειτουργούν. Τίποτε, μα τίποτε γενικότερα!

Βέβαια, για να γυρίσουμε στην αρχική κατάσταση...

Δεν είμαι εγώ αυτός που δημιουργώ τον άνθρωπο.

Προσωπικά δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποιος που δημιούργησε τον άνθρωπο, εκτός από την ίδια την εντροπία, την αέναη ροπή των πραγμάτων προς το χάος...

Δεν είναι παράξενο λοιπόν που ο άνθρωπος είναι έτσι όπως είναι...

Λατρεύει τους ορισμούς και την κατηγοριοποίηση, τους κανόνες και τα πρότυπα, τα πράγματα που ο ίδιος δημιουργεί και αυτά που έχει καταφέρει να ερμηνεύσει, αναλύσει, κατανοήσει.

Οριοθετεί και ταξινομεί πράγματα με βάση μια «καθολικά αποδεκτή» επιστημονική αντίληψη, τη στιγμή που δεν υπάρχει «καθολικά αποδεκτή» επιστημονική αντίληψη –εκτός βέβαια κι αν με τον ηχηρότατο όρο «καθολικά αποδεκτή» εννοείται απλώς μια καθολικότητα εντός των ορίων της ανθρώπινης κοινωνίας ή ακόμη χειρότερα εντός των ορίων της επιστημονικής κοινότητας και μόνο...

Κρίνει με βάση τα ψυχαναγκαστικά πρότυπα που του έχει επιβάλει μια παρακμάζουσα κοινωνία που ο ίδιος δημιούργησε. Κρίνει με βάση τα ψυχαναγκαστικά πρότυπα που ο ίδιος επιβάλλει στον εαυτό του, προσπαθώντας να ξεφύγει από την επιβολή της παρακμάζουσας αυτής κοινωνίας. Κρίνει με βάση την ανασφάλεια, την έλλειψη ψυχραιμίας και την υστερία, πράγματα για τα οποία εθελοτυφλεί.

Κι έτσι, η κρίση και ο ορισμός αποτυγχάνουν! Γι' αυτό κι ο άνθρωπος μπορεί να ορίσει τον κόσμο γύρω του, και πολύ περισσότερο τον εαυτό του, μόνο τη στιγμή που νιώθει πραγματικά ελεύθερος!

Εφόσον αφήνεται να πράξει πέρα από κάθε αναστολή και δείχνει ο ίδιος στον εαυτό του τι ακριβώς είναι...

Έτσι επιτρέπει και στους άλλους να τον ορίσουν.

Και οι άλλοι τον ορίζουν!

Αλλά το θέμα δεν είναι ποιος ορίζει ποιον, τελικά. Ο ορισμός που χρησιμοποιώ εγώ για κάποιον άλλον άνθρωπο είναι καταδικασμένος. Ο άνθρωπος ορίζει τον άνθρωπο, τον σκύλο, το δέντρο, την πέτρα και το χώμα από την ανάγκη του και μόνο να ταξινομήσει τα πράγματα στο μυαλό του, στην προσπάθειά του να τα κατανοήσει. Υπάρχει όμως ένα κρίσιμο σημείο στην όλη διαδικασία. Το γεγονός ότι οι ιδέες και οι έννοιες ταξιδεύουν από το κεφάλι του ενός σε αυτό του άλλου, δεν σημαίνει ότι παραμένουν οι ίδιες, μέσα στα δύο κεφάλια. Έτσι και οι κατηγορίες, ως μέρος αυτού του συνόλου ιδεών, είναι διαφορετικές από κεφάλι σε κεφάλι. Ο "καθολικά αποδεκτός" χαρακτηρισμός αυτού του φαινομένου είναι η λέξη «υποκειμενισμός».

Δεν δέχομαι τίποτε άλλο πέρα από τον ωμό υποκειμενισμό. Υποκειμενισμός στα πάντα! Ο κόσμος είναι αυτός που είναι γιατί τον αντιλαμβανόμαστε με τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε. Μπορεί το περιβάλλον μας να είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητο, ή εξαρτημένο από εμάς, αλλά αυτό έχει πραγματικά λίγη σημασία. Η έννοιολογική υπόσταση του κόσμου πέραν του τρόπου με τον οποίο τον αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος, είναι για τον άνθρωπο κενή έννοιας. Μια τέτοια υπόσταση θα μπορούσε να συνηφαστεί μονάχα με την έννοια του εξώκοσμου, ούτε καν ενός φανταστικού κόσμου.

Και η έννοια του εξώκοσμου είναι έννοια απολύτως απρόσιτη από κάθε μορφή αντιληπτικής ικανότητας. Όσο αλλάζει η αντιληπτική ικανότητα, τόσο θα αλλάζει και η πραγματικότητα. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ένα άτομο κατανοεί κάτι εξώκοσμο, αν αλλάξει η αντιληπτική ικανότητά του. Αυτά που διαισθάνεσαι, αισθάνεσαι και κατανοείς είναι το σύνολο της πραγματικότητάς σου. Η οποία είναι απόλυτα υποκειμενική, αφού κάθε άτομο αισθάνεται διαφορετικά πράγματα. Αρχικά, δεν έχει καν σημασία πόσο διαφορετικά. Ακόμη και η απειροελάχιστη διαφορά, που υπάρχει σε κάθε περίπτωση, σηματοδοτεί διαφορετική πραγματικότητα. Υποκειμενισμός στην πραγματικότητα. Αντικειμενισμός πουθενά!

Ωστόσο, οι κατηγορίες και οι ταξινομήσεις βοηθούν στην ψευδαίσθηση μιας αντικειμενικής πραγματικότητας. Αν για εννιά στους δέκα ανθρώπους η έννοια της πέτρας σηματοδοτεί ένα σκληρό κομμάτι ύλης και ο ένας στους δέκα θεωρεί ότι η οντότητα που περιγράφεται από την εν λόγω έννοια δεν διακατέχεται από την χαρακτηριστική σκληρότητα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι εννιά στους δέκα έχουν δίκιο. Εντάξει, το παράδειγμά μου είναι ακραίο και ο ξεροκέφαλος φίλος μας δεν έχει παρά να κοπανήσει το κεφάλι του με την οντότητα που οι υπόλοιποι θεωρούν σκληρή για να δοκιμάσει την ισχύ της άποψής του. Τα περισσότερα πράγματα όμως δεν είναι ποτέ τόσο απόλυτα. Όταν ένα ολόκληρο είδος έμβιων πλασμάτων αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, κανείς δεν περιμένει μεγάλη απόκλιση στα μοτίβα συμπεριφοράς των ατόμων του είδους αυτού. Και πράγματι, ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να με διαβεβαιώσει ότι οι πέτρες είναι σκληρά αντικείμενα, χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, πράγμα για το οποίο άλλωστε ακόμη κι εγώ, ο αιώνιος αμφισβητίας είμαι εντελώς πεπεισμένος. Αυτή όμως είναι η οπτική που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως σύνολο.

Το θέμα είναι ότι ούτε ο άνθρωπος ούτε κανένα άλλο είδος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως σύνολο. Αν εξομαλυνθούν οι διαφορές στην συμπεριφορά, αν γεφυρωθούν τα χάσματα μεταξύ των εφτά δισεκατομμυρίων διαφορετικών αντιλήψεων, τότε δεν θα υπάρχει καν νόημα να γίνεται λόγος για ανθρώπους. Πλέον θα μιλάμε για μοντέλα ανθρώπων. Και το πρόβλημα είναι ότι δυστυχώς προτιμάται αυτή η «λογική» της εξομάλυνσης. Εξ’ αρχής, δεν είναι δυνατόν να θεωρείται λογικό να εξομαλυνονται οι διαφορές μεταξύ δύο διαφορετικών βιολογικών οντοτήτων. Δεν πρόκειται για θεωρητικά μαθηματικά μοντέλα, δεν πρόκειται για περιγραφές, πρόκειται για απτές οντότητες. Τα μαθηματικά μοντέλα βρίσκονται μέσα στα κεφάλια μας. Οι οντότητες όχι. Ο τρόπος για να αντιληφθούμε τις οντότητες ναι, αλλά οι ίδιες οι οντότητες όχι. Βέβαια, ανέφερα προηγουμένως ότι έχει σημασία μονάχα ό,τι αντιλαμβάνεται καθένας. Αυτό όμως είναι διαφορετικό από την συνειδητή επιλογή να αγνοηθούν συγκεκριμένα πράγματα. Μπορείς να αγνοήσεις παραμέτρους στα μαθηματικά μοντέλα που κατασκεύασες εσύ. Δεν μπορείς να αγνοήσεις όμως απτές διαφορές. Διαφορές μάλιστα που μέσα στο σύνολο του ανθρώπινου είδους οδηγούν τα άτομα σε εντελώς απομακρυσμένα συμπεριφορικά μοτίβα, καταστρέφοντας στην πράξη την ίδια την διαδικασία εξομάλυνσης που υπαγόρευσε η θεωρία.

Ακόμη και στην περίπτωση που υπάρχει όντως έλλειψη στην αντίληψη και όχι επιλεκτική άγνοια, μπορώ να δώσω μονάχα ένα ελαφρυντικό και τίποτα παραπάνω. Κι αν φαίνεται να αναιρώ τον εαυτό μου, μη βιαστήτε να αρπάξετε πέτρα! Τα πάντα είναι ρευστά, η ίδια η αντίληψη είναι ρευστή και μπορεί να αλλάξει από στιγμή σε στιγμή. Δεν υπάρχει τίποτε απόλυτα σταθερό. Φυσικά και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις απτές οντότητες διαμορφώνει στην ουσία την μόνη εικόνα που μπορούμε να έχουμε γι’ αυτές. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο τρόπος αυτός δεν μπορεί να αλλάξει. Στην πραγματικότητα το μόνο που δεν μπορεί να κάνει είναι να μην αλλάξει...

Συνεχίζοντας λοιπόν, εφόσον οι διαφορές είναι αδύνατο και άτοπο να εξομαλυνθούν, τότε η αντίληψη του κάθε ανθρώπου είναι τόσο ισχύουσα όσο του κάθε άλλου ανθρώπου. Πέρα από τις πέτρες και τα δέντρα, ο κόσμος είναι ένα αδιανόητα πολύπλοκο σύστημα αλληλεπιδρώντων οντοτήτων. Και ο άνθρωπος περπατά εδώ και αιώνες απροκάλυπτα ξυπόλυτος στα αγκάθια του κόσμου αυτού. Ώντες φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό και κατατασσόμενοι σε ένα φάσμα συμπεριφορικών μοτίβων που αναφέρονται συνολικά στο ανθρώπινο είδος, όλοι οι άνθρωποι μπορεί να έχουμε παρόμοια άποψη για την σκληρότητα της πέτρας, ή για τον πόνο του αγκαθιού.

Όχι όμως και για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσει ένα κοινωνικό σύστημα να δώσει αποτελέσματα. Δεν θα έχουμε καν παρόμοια άποψη για το ποιο σύστημα θα πρέπει να επιλέξουμε. Κι όσο βλέπουμε ότι τα συστήματα που έχουμε εφεύρει δεν λειτουργούν, δεν θα σταματήσουμε να σχεδιάζουμε νέα συστήματα. Τα οποία με την σειρά τους θα αποτύχουν. Γιατί όλα τα συστήματα θα συνεχίσουν να εξομαλύνουν διαφορές και κανένα δεν θα αντιμετωπίζει κάθε άτομο του είδους ξεχωριστά, παρά το είδος συνολικά. Ό,τι πιο παράλογο θα μπορούσαμε να κάνουμε δηλαδή.

Παρενθετικά να αναφέρω ότι όλα αυτά φαίνονται να αντιβαίνουν την ίδια την αρχέγονη ανθρώπινη τάση προς τη συλλογικότητα. Δεν προσπαθώ να ανεραίσω κάτι τέτοιο σαφώς, όλα όμως έχουν ένα όριο. Η αξία της συλλογικότητας έχει σχεδόν εκλείψει από την στιγμή της εγκαθίδρυσης εθνικών κρατών... Δεν μιλάμε πλέον για συλλογικότητα, αλλά για μαζοποίηση, δύο έννοιες πολύ, μα πάρα πολύ διαφορετικές...

Κρατώ ως δεδομένο ότι οι σκέψεις κάποιου επηρεάζονται από τις εμπειρίες. Κρατώ ως δεδομένο επίσης ότι η εμπειρία είναι ουσιαστικά η μετάφραση των εξωτερικών ερεθισμάτων με συγκεκριμένο τρόπο, ορισμένο από το ίδιο το βιολογικό υπόβαθρο του κάθε ανθρώπου, και η ενσωμάτωση αυτής της νέας πληροφορίας στην γενικότερη αντίληψη και τον τρόπο λειτουργίας του ατόμου αυτού, κάτι το οποίο μακροπρόθεσμα ή βραχυπρόθεσμα αλλάζει και τον τρόπο μετάφρασης του κάθε εξωτερικού ερεθίσματος. Μην προχωρώντας σε περισσότερη ανάλυση, ήδη φαίνεται ότι είναι απλά αδύνατο δύο άτομα να έχουν ακριβώς ίδια αντίληψη.

Ακόμη και στην περίπτωση που δύο άτομα έχουν ανά διαστήματα ή και για ένα μεγάλο διάστημα ίδια ερεθίσματα, το διαφορετικό τους βιολογικό υπόβαθρο δεν θα τους επιτρέψει να μεταφράσουν τα ερεθίσματα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Έτσι δεν θα έχουν καν ίδιες εμπειρίες πόσο μάλλον ίδια συνολική αντίληψη. Ακόμη και στην τρομακτικότερη των περιπτώσεων που δύο άτομα έχουν μερικές ακριβώς ίδιες εμπειρίες, έστω από κάποιο τρελό παιχνίδι των πιθανοτήτων, είναι πρακτικά αδύνατο να έχουν συνολικά ίδια ακριβώς αντίληψη. Έστω και σε ένα σημείο θα υπάρχει διαφωνία. Και αυτό ακριβώς είναι η βάση του επιχειρήματός μου.

Στην πιο ακραία των περιπτώσεων δύο άτομα έχουν πολλές όμοιες εμπειρίες και οι αντιλήψεις τους ερωτοτροπούν με την πιθανότητα να είναι ίδιες. Ωστόσο διαφωνούν τελικά σε κάποιες φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες. Όλοι συμφωνούμε με τους φίλους μας αλλά όχι σε όλα. Πολλές φορές μάλιστα οι καλύτεροι φίλοι μπορεί να έχουν και εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής, άρα και διαφορετική νοοτροπία. Αλλά μπορώ να δεχτώ ότι εξίσου πολλές φορές δύο άνθρωποι μπορούν να συμφωνούν σε πολλά πράγματα και να έχουν ως επί το πλείστω παρόμοια νοοτροπία. Όσο φτάνουμε προς τα άκρα, οι περιπτώσεις λιγοστέυουν φανερά... Να τη πάλι η «καμπάνα» Στο απόλυτο άκρο συναντάται και το απόλυτο μηδέν των περιπτώσεων. Αν λοιπόν είναι αδύνατο να ισχυριστεί κάποιος ότι δύο άνθρωποι είναι ίδιοι, αν το περισσότερο που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να παρατηρήσει απειροελάχιστες –αναλογικά με το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού– περιπτώσεις, στις οποίες δύο άνθρωποι έχουν σχεδόν ίδιες αντιλήψεις, τι γίνεται με όλες τις άλλες, όχι και τόσο ακραίες, περιπτώσεις? Αν δεν μπορώ να εξομαλύνω πλήρως τις διαφορές μεταξύ δύο μονάχα ανθρώπων, πώς είναι δυνατόν να πιστεύω ότι μπορώ να το κάνω με επτά δισεκατομμύρια? Όσο κοντά και εάν φτάσουν δύο βιώματα ποτέ δεν θα είναι ακριβώς ίδια. Ακόμη και στον ίδιο άνθρωπο η επανάληψη μιας κατάστασης ποτέ δεν θα οδηγήσει στο να εκληφθεί η κατάσταση με τον ίδιο τρόπο και τελικά δεν θα δημιουργήσει ακριβώς την ίδια εμπειρία.

Πρακτικά αυτό δεν είναι πλήρως ακατόρθωτο, όπως παρουσιάζεται εδώ, αλλά οι εξομαλύνσεις τέτοιου είδους, που τελικά λειτουργούν μακροπρόθεσμα, λαμβάνουν χώρα σε πυρήνες μερικών ανθρώπων, όπως παρέες και οικογένειες, ή το πολύ μερικών εκατοντάδων ανθρώπων όπως σχολεία, χωριά και τα σχετικά... Όχι σε μεγαλουπόλεις όπου στεγάζονται εκατομμύρια άνθρωποι, ούτε και σε ολόκληρα κράτη ή ομοσπονδίες κρατών.

Αυτό βεβαίως με φέρνει μπροστά από το σημαντικότατο πρόβλημα της «αφύπνισης». Μπορεί ρε φίλε να έχεις την καλύτερη ιδέα του κόσμου. Μπορεί να έχεις όλη την καλή διάθεση και το ψυχικό σθένος να την διαδώσεις. Μπορέι να βρεις και ακροατήριο, αντίθετα με εμένα. Πριν όμως τα κάνεις όλα αυτά, να είσαι σίγουρος για το εξής απλό. Κανένας, μα απολύτως κανένας άλλος άνθρωπος, όσο διατεθειμένος και εάν είναι, δεν θα κατανοήσει αυτό που έχεις να του πεις. Όχι επειδή είναι ηλίθιος. Απλά επειδή η αντίληψή σου, το σύνολο των εμπειριών σου και τελικά η κάθε λαμπρή ιδέα σου ως αποτέλεσμα της έντονης εγκεφαλικής σου δραστηριότητας, είναι ο πλήρης αντικατοπτρισμός του εαυτού σου. Όλων δηλαδή των διαδικασιών στις οποίες έχεις μπει είτε οικειοθελώς είτε όχι, κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής σου και των τρόπων με τους οποίους τόσο η βιολογία σου, όσο και η συσσωρευόμενη εμπειρία σου έχει ανταπεξέλθει σε αυτές τις διαδικασίες. Θα ήταν τελικά σαν να ζητούσες από το κοινό σου να γίνει ακριβώς αυτό που είσαι εσύ. Δύσκολο. Τη στιγμή ειδικά που κανείς δεν ξέρει καθολικά τον ίδιο του τον εαυτό. Και αυτό ήταν το λάθος των δημαγωγών και των μεγάλων επαναστατών της ιστορίας. Μπορεί να είχαν καταλάβει ότι αναφέρονταν σε ανθρώπους με τους οποίους μοιράζονταν κοινές ανάγκες. Δεν νομίζω όμως ότι είχαν καταλάβει ότι αναφέρονται σε ανθρώπους που ακόμη και τις ίδιες αυτές ανάγκες θα τις εξελάμβαναν με διαφορετικό τρόπο. Έστω και ελάχιστα διαφορετικό. Άλλωστε, μια μικρή διαφορά στη βαθιά δομή μπορεί να καταλήξει σε ένα αντιδιαμετρικά αντίθετο δεδομένο στις επιφανειακές δομές...

Και όσοι δεν είναι ακόμη πεπεισμένοι ότι και η μικρότερη διαφορά στην αντιληπτική ικανότητα αρκεί για να δημιουργήσει μια διαφορετική πραγματικότητα –και δεν θίγω κανένα θέμα περί ατόμων με και περί ατόμων χωρίς ανεπτυγμένη αντιληπτική ικανότητα· θέτω το θέμα της απλής διαφοράς στον τρόπο– ας αναπολήσουν το παρελθόν τους και ας αναλογιστούν πόσοι άνθρωποι στον κόσμο δύνανται να κατανοήσουν τους δικούς τους τρόπους και τις δικές τους σκέψεις...

Όσοι ακόμα έχουν την δυνατότητα της σκέψης, βεβαίως...

Χα, τι καλά! Ακούγεται τόσο όμορφα ειρωνικό όλο αυτό...

Βεβαίως, δεν φταίει απλά και μόνο ο καπιταλισμός, ή οποιοσδήποτε «-ισμός» που κατέληξαν έτσι τα πράγματα. Στο κάτω κάτω ο άνθρωπος δεν κάνει τίποτε περισσότερο από ό,τι έκανε προ καπιταλισμού. Εκμεταλλευόταν όσο εκμεταλλεύεται, σκότωνε όσο σκοτώνει, εθελοτυφλούσε όσο ακριβώς εθελοτυφλεί και σήμερα. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο καπιταλισμός ήταν κάποτε κάτι τόσο ουτοπικό όσο είναι σήμερα η αναρχία. Πιο εύκολα θα δεχόμουν ενδεχομένως ότι φταίει ο τρόπος χρήσης του καπιταλισμού ως κοινωνικοοικονμικό σύστημα. Εδώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει σωστά τη λογική του... Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει σωστά ένα σύστημα? Τη στιγμή μάλιστα που από τον ίδιο του το σχεδιασμό το σύστημα αυτό εμπεριέχει ρίσκα? Ε, δεν νομίζω...

Τελικά, είναι γεγονός ότι δεν φταίει απλά και μόνο ένα σύστημα, αν κρίνεται αναποτελεσματικό...

Κάθε σύστημα που υποστηρίζει την μαζοποιημένη αστική κοινωνία, είναι κάτι το εντελώς απρόσωπο...

Δεν νομίζω ότι ο οποιοσδήποτε σόφρων άνθρωπος, θα μπορούσε να επιρρήψει ευθύνες σε κάτι απρόσωπο, τυφλό και ασυνείδητο.

Βέβαια, ο άνθρωπος δεν υπήρξε ποτέ σόφρωνας...

Ωστόσο, θεωρώντας ότι το σύστημα αυτό έχει λάθη στο σχεδιασμό του, αυτός που φταίει είναι ο δημιουργός του. Θεωρώντας πάλι το αντίθετο, αυτός που φταίει είναι ο χρήστης του.

Στο κάτω κάτω της γραφής, κανένα σύστημα δεν μπορεί να εξομοιαστεί με την καθαρή πραγματικότητα. Δεδομένου πάντα και του γεγονότος ότι από κανένα σύστημα δεν έλλειψαν ούτε τα σχεδιαστικά λάθη, ούτε και τα λάθη των χρηστών. Στην καλύτερη των περιπτώσεων ένα σύστημα είναι απλά μια προσομοίωση που καταφέρνει να περιγράψει χονδροειδώς τα βασικά.

Και η περίπτωση του καπιταλισμού, όπως και όλων των άλλων ιστορικών κοινωνικων, πολιτικων και οικονομικών συστημάτων, σίγουρα δεν είναι η καλύτερη.

Γιατί ο δημιουργός του είναι και χρήστης του.

Σκατά.

Αλήθεια, αναρωτιέμαι καμιά φορά...

Εντάξει, γνωρίζω ότι είμαι παράφρων.

Όλες μου οι σκέψεις αναφέρονται σε ένα φανταστικό κοινό...

Η ίδια η δομή της σκέψης μου, είναι ξεκάθαρα η εικόνα μιας αγόρευσης...

Μάλλον αυτός ο κόσμος με πνίγει αρκετά, και επειδή δεν υπάρχει κάποιος για να του πω τον πόνο μου, τα λέω σε εμένα και στο φανταστικό κοινό μου...

Ή, ενδεχομένως είμαι πολύ ερωτευμένος με τις αντιλήψεις και τις σκέψεις μου ώστε να τις επαναλαμβάνω συνεχώς σε εμένα, χωρίς να θέλω να τις μοιραστώ με κανέναν.

Όπως και αν είναι τα πράγματα, δεν μπορώ μερικές φορές παρά να αναρωτιέμαι...

Είμαι μόνος μου?

Δεν υπάρχει σε αυτόν τον κωλόκοσμο άλλος άνθρωπος με αυτές τις σκέψεις?

Και δεν πρόκειται για τίποτε άλλο, μα υπάρχει μια ερώτηση που μου τριβελίζει το μυαλό...

Γιατί, άραγε οι άνθρωποι δρουν έτσι όπως δρουν?

Λοιπόν, αφού κι εγώ δεν έχω βρει κανέναν να το συζητήσουμε...

Έχω σκεφτεί μια απάντηση...

"Ένστικτο" κύριοι...



ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΓΡΙΟΥΣ



Τα πάντα στη ζωή είναι "ένστικτο"...

Όλα βασίζονται και εκκινούν από το ένστικτο, την βαθιά ριζωμένη στα γονίδια του καθενός, ανάγκη για αυτοσυντήρηση.

Για εμένα βέβαια το ένστικτο είναι κάτι απόλυτα απτό.

Είναι χημικές αντιδράσεις και ενεργειακές αλληλεπιδράσεις...

Αν όμως κάποιος προτιμά μια πιο εννοιολογική προσέγγιση, καλώς να ορίσει, εγώ αλλού θέλω να καταλήξω...

Όλοι οι μεγάλοι «ηγέτες» του ανθρώπινου είδους, οι αυτοκράτορες της Κίνας, της Περσίας, της Ρώμης, του Βυζαντίου και της Ιαπωνίας, οι Φαραώ της Αιγύπτου, οι βασιλιάδες των Σουμερίων, των Βαβυλονίων, των Ασσυρίων, οι μεσαιωνικοί βασιλείς της Ευρώπης, οι Τσάροι της Ρωσίας, οι δικτάτορες του κόσμου, ονόματα ηχηρά όπως Αλέξανδρος και Τζένγκις Χαν ή, πολύ αργότερα, Hitler, ονόματα όπως Stalin, Castro και Bush, όλοι αυτοί για να στηρίξουν το όραμα τους δρούσαν βάση του αυτοσυντήρητου... Το οποίο είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό...

Το πρόβλημα με αυτήν την κατάσταση είναι ο συλλογισμός...

Κάνεις πόλεμο, για να «κερδίσει» η «φυλή» σου ή η «πατρίδα» σου ή οτιδήποτε άλλο σε εξομοιώνει με μια ευρύτερη ομάδα ανθρώπων –το τι θα κερδίσει από αυτόν τον πόλεμο είναι μια ολόκληρη νέα συζήτηση, οπότε ας μην το αγγίξω καν. Θεωρείσαι δυνατός, επειδή είσαι ικανός να ηγηθείς αυτής της ομάδας, δυνατότερος ενδεχομένως από οποιoνδήποτε άλλον μέσα σε αυτήν την ομάδα. Τελικώς καταλήγεις είτε νεκρός «στο όνομα ενός ανώτερου ιδανικού», είτε «νικητής». Ένας νικητής με πολλές, τρομακτικές απώλειες στο ανθρώπινο δυναμικό σου. Ένας νικητής ευάλωτος πλέον σε νέες επιθέσεις από καινούριους εχθρούς. Ευάλωτος μάλιστα, τόσο από στρατιωτική όσο και από οικονομική άποψη... Τι σκατά νίκη είναι αυτή?

Και ας σημειωθεί το παρακάτω. Παίζεις με την ψυχολογία της μάζας. Έπειτα παίζεις με τις ζωές των ανθρώπων γύρω σου. Τελικά παίζεις το ομαδικό παιχνίδι της ένοπλης σύγκρουσης που θα καταλήξει σε δύο πράγματα. Είτε σε ομαδική ήττα της παράταξής σου, είτε ατομική σου νίκη. Και μάλιστα νίκη εντός εισαγωγικών, συνήθως! Ε, όχι! Απλά, ΌΧΙ! Αυτό είναι κοροϊδία. Δεν θα δώσω εγώ τη ζωούλα μου για να νικήσεις εσύ κάτι που ούτε εγώ αλλά ούτε καν εσύ καταλαβαίνεις...

Από την άλλη, κάνεις «επανάσταση». Αντικρούεις το κατεστημένο, και καλά κάνεις βεβαίως, αλλά το πρόβλημα έγγειται αλλού. Δεν αμφισβήτησα ποτέ ότι οι εξεγερμένοι του κόσμου πίστευαν όντως αυτά που διακύρηταν. Κάνοντας κάτι τέτοιο θα αμφισβητούσα ουσιαστικά τον ίδιο μου τον εαυτό. Το μόνο που αμφισβητώ είναι η αποτελεσματικότητα των τρόπων τους. Κι όχι μόνο επειδή το «πείραμα του κομμουνισμού» απέτυχε, όπως λένε κάποιοι εκ της ευγενούς μερίδας των κοινωνιολόγων. Αλλά γιατί ποτέ κανείς δεν κατάφερε ουσιαστικά να αφυπνίσει πραγματικά τη συνείδηση έστω και ενός μονάχα ατόμου. Αυτός άλλωστε ήταν και ο κύριος στόχος των απανταχού επαναστατών του κόσμου, αν δεν απατόμαι τουλάχιστον. Όλοι οι μεγάλοι θεωρητικοί των αριστερών πολιτικών κινημάτων βασίστηκαν πάνω στην ακαμψία και την σκληρότητα των καθεστώτων.

Κανείς ποτέ δεν κατάφερε να αφυπνίσει πραγματικά τη συνείδηση έστω και ενός μονάχα ατόμου, επειδή η συνείδηση αφυπνίζεται σε ατομικό επίπεδο. Από συλλογικές διαδικασίες μεν, αλλά σε αυστηρά ατομικό επίπεδο.

Ίσως τελικά να φταίει αυτό το γεγονός που δεν μιλάω σε κάποιον για τις σκέψεις μου, κι όχι απλά το ενδεχόμενο να είμαι ερωτευμένος με αυτές. Ακόμη κι αν μιλούσα σε κάποιον, αυτός δεν θα καταλάβαινε σε ικανοποιητικό βαθμό αυτό που θα του έλεγα. Από την άλλη μεριά βέβαια, η απραγία δεν είναι λύση. Τι θα κάνει λοιπόν κάποιος που είναι σίγουρος ότι έχει μια αναθεματισμένα καλή ιδέα για τη λύση των λειτουργικών προβλημάτων της δομημένης κοινωνίας; Εγώ θα έλεγα ότι θα μπορούσε να την εφαρμόσει για τον εαυτούλη του. Έτσι, και ειδικά στην περίπτωση που η ιδέα του έιναι κάτι χαρακτηριστικά ανατρεπτικό, οι γύρω του θα εκλάβουν τις πράξεις τους ως άμεσο ερέθισμα και όχι ως κατασκευασμένη ερμηνεία. Ενδεχομένως να μπουν στη διαδικασία να σκεφτούν τους τρόπους του, ενδεχομένως όχι. Πάντως, σίγουρα δεν θα περάσει απαρατήρητος. Τελικά, ο ίδιος θα έχει κάνει την προσωπική του επανάσταση, θα ζει τη ζωή του με τους δικούς του κανόνες και θα επηρεάσει το περιβάλλον του με τρόπο που θα είναι πολύ αποτελεσματικότερος του να δημιουργήσει χαμό και ξεσηκωμό στο έλεος του οποίου μπορεί να παρερμηνευθεί και η αρχική ιδέα ακόμη.

Και μιας και μιλάμε για αρχικές ιδέες, ίσως θα ήταν καλό να μιλήσουμε και για «αρχικές εικόνες». Είναι οι εικόνες που εντυπώνονται στο μυαλό κάποιου απλά και μόνο επειδή στο σχολείο υπάρχει ένα μάθημα που λέγεται «ιστορία». Κάποιοι λοιπόν, σίγουρα θα δυσανασχετήσουν με την εξίσωση συγκεκριμένων προσώπων όπως του Αλεξάνδρου και του Hitler. Για να δούμε... Θα πρέπει άραγε να παραδεχτώ ότι υπάρχουν όντως σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο; O Hitler, θα πουν μερικοί δε σεβάστηκε τίποτα. Βανδάλισε και έκαψε και κατέστρεψε και βίασε και εκτέλεσε και βασάνισε και σκότωσε ό,τι βρήκε στο διάβα του. Συμφωνώ. Ο Αλέξανδρος δεν τα έκανε αυτά. Δεν ήταν παράφρονας –σύμφωνα τουλάχιστον με τα δεδομένα της δικής του εποχής, για τα οποία βέβαια δεν μπορώ να είμαι και απόλυτα σίγουρος. Ο Αλέξανδρος ήταν ευγενής. Συμφωνώ; Δεν μπορώ να είμαι απόλυτα σίγουρος. Έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε.

Ε λοιπόν, όχι! Δεν πιστεύω ότι κάποιος από τους δύο ήταν «ευγενής προσωπικότητα». Προσωπικά πιστεύω ότι όσο μεγαλομανής ήταν ο ένας, ακριβώς τόσο ήταν κι ο άλλος. Στην τελική, οι περισσότεροι Γερμανοί εκείνης της εποχής θεωρούσαν τον Hitler σωτήρα, μεσσία. Όχι απλά έναν ευγενή άνθρωπο, αλλά ένα ξεχωριστό σύμβολο. Και βέβαια υπήρχαν και κάποιες φωνές που πνίγηκαν στο αίμα, στην προσπάθεια τους να εκφράσουν την αντίθετη άποψη. Εγώ όμως μίλησα για τους περισσότερους Γερμανούς, εκείνης της εποχής, όχι για όλους τους Γερμανούς. Και οι περισσότεροι Αιγύπτιοι θεωρούσαν τον Αλέξανδρο θεό. Όχι απλά ένα σύμβολο, αλλά τον ίδιο τον θεϊκό εκπρόσωπο επί γης. Αυτό δείχνει σίγουρα σωστές κινήσεις χειραγώγησης της μάζας. Αλλά δείχνει και απίστευτη μεγαλομανία. Όπως και εάν έχει η κατάσταση, δεν είναι ανάγκη να δεχτείτε την δική μου άποψη. Σε τελική ανάλυση, εμένα με ενδιαφέρει ένα πράγμα.

Ένα και μοναδικό πράγμα. Διαχρονικό. Πέρα από δεδομένα συγκεκριμένων εποχών... Η ζωή. Τόσο ο Hitler όσο και ο Αλέξανδρος –όσο και όλοι οι προαναφερθέντες– έπαιξαν με τις ζωές των συντρόφων τους. «Θυσίασαν» τους στρατιώτες τους ή τους συντρόφους τους, ή ακόμη και τη δική τους ζωή «για έναν ανώτερο σκοπό». Αυτό μου αρκεί. Γιατί δηλώνει αλαζονεία, υπεροψεία και έλλειψη σεβασμού προς την ανθρώπινη ζωή. Το ίδιο ισχύει και για άλλες, φαινομενικά άτοπες εξισώσεις, όπως Castro και Bush για παράδειγμα. Σίγουρα ο Castro αναγκάστηκε να πάρει τις αποφάσεις που πήρε, τουλάχιστον αρχικά, και σίγουρα ο Bush δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ο μονόφθαλμος βασιλιάς των τυφλών. Και οι δύο όμως δέχτηκαν τον ρόλο τους, είτε τον διεκδίκησαν, και «ανέλαβαν» την ευθύνη εκατοντάδων, ισως και χιλιάδων ανθρώπινων ζωών.

Όχι ότι η ανθρώπινη ζωή είναι άξια σεβασμού επειδή είναι όμορφη και άλλα τέτοια χαρούμενα. Η ζωή, ειδικά στην εποχή που ζω εγω, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη εποχή άλλωστε, είναι τόσο σκατά, που πλέον καταντά παντελώς αδιάφορο το πόσο σκατά είναι.

Όμως η ζωή, γενικότερα, και η ανθρώπινη ζωή ειδικότερα –προσοχή, όχι «πολύ περισσότερο», αλλά «ειδικότερα»– είναι άξια σεβασμού, επειδή, χωρίς καν να είναι δεδομένη, χωρίς καν να είναι όμορφη, είναι το μοναδικό πράγμα που έχουμε!

Και η ελεύθερη ζωή είναι το μοναδικό πράγμα για το οποίο πρέπει, ή μάλλον αξίζει να αγωνιζόμαστε...

Όπως θα διαπιστώσατε άλλωστε, ανέφερα πρόσωπα που είχαν πολύ περισσότερο επιθετικό ρόλο παρά αμυντικό.

Παρεπιπτόντως, ΔΕΝ υπάρχει «πρέπει»!

Όπως δεν υπάρχουν και πολλά άλλα πράγματα...

Βασικά, δεν υπάρχει τίποτε εκτός από χημικές αντιδράσεις και ενεργειακές αλληλεπιδράσεις...



ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΟ ΟΠΙΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ



Πολλοί, οι περισσότεροι μάλλον, δεν θα συμμεριστούν τα δικά μου πιστεύω. Δικαίως, ενδεχομένως. Εάν οι σκέψεις μου δεν εκτυλίσσονταν στο μυαλό μου αλλά ήταν αγόρευση σε δικαστήριο, ο αντίδικος μου θα φώναζε σίγουρα «ένσταση!»... «Ένσταση, κύριε πρόεδρε! Τι απέγινε η ελευθερία επιλογής? Πού στο διάολο χάθηκε η ελεύθερη βούληση?»

«Ο τρόπος σας είναι απαράδεκτος! Δεν θα ανεχτώ να σας ξανακούσω να βωμολοχείτε! Την επόμενη φορά θα απομακρυνθείτε από την αίθουσα! Κι αν υπάρχει κάποιος λόγος που δεν θα σας απομακρίνω αυτή τη στιγμή, είναι επείδη η ενστασή σας γίνεται αποδεκτή... Σας παρακαλώ κύριε S., επαναδιατυπώστε τη θέση σας, έτσι ώστε να εμπεριέχεται σε αυτήν η αξία της ελεύθερης βούλησης.

Μα είναι όλοι τους τρελοί, σε αυτό το δικαστήριο? Δεν θέλω ρε φίλε να εμπεριέχεται σε αυτή η αξία της ελεύθερης βούλησης. Η βούληση δεν ήταν ποτέ ελεύθερη. Το να βρεθείς στη θέση στην οποία θα χρειαστεί να κάνεις μια επιλογή, δεν σημαίνει ότι η επιλογή σου έγινε ελεύθερα. Δεν στην επέβαλε κάποιος εξωτερικός παράγοντας, σύμφωνοι, αλλά είμαστε ακόμη μακριά από την ελευθερία...

Πρώτ' απ' όλα, βρίσκω τον χαρακτηρισμό "ελευθερία επιλογής" εντελώς ηλίθιο. Πού αναφέρεται η λέξη "ελευθερία"; Δεν θα μπορούσε βεβαίως να αναφέρεται στην επιλογή ως κατάσταση, μιας και κάτι τέτοιο είναι απλά ανόητο. Μια σοκολατίνα, ας πούμε, ένα προφιτερόλ και ένα παγωτό βανίλια είναι όλα επιλογές. Δεν πιστεύω ότι θα χαρακτίριζε κάποιος το προφιτερόλ "ελεύθερο". Είναι ένα θαυμάσιο δείγμα μιας γραμματικά σωστής ονοματικής φράσης, αλλά παντελώς στερούμενης νοήματος. Ο μόνος λόγος για να χαρακτηρίσεις ένα προφιτερόλ "ελεύθερο" είναι το πασχίζεις να μιλήσεις ελληνικά ώντας αγγλόφωνος, για παράδειγμα, και να μπερδεύεις το "ελεύθερο" με το "δωρεάν". Φαντάζομαι ότι αυτή είναι και μια ωραία ιδέα για τους απανταχού τρομολάγνους και συνομοσιολόγους που ερωτοτροπούν με γλωσσικά θέματα και με τρόπους χειραγώγησης των μαζών μέσω της γλώσσας, αλλά θα σας απογοητεύσω από τώρα. Δεν θα υπάρξει στο μέλλον κοινωνία όπου η έννοια "ελεύθερο" συγχέεται με την έννοια "δωρεάν" μόνο και μόνο επειδή οι δύο έννοιες εκφράζονται με την ίδια λέξη. Η γλώσσα δεν λειτουργεί έτσι. Άλλωστε, για να κάνω την ανατροπή μου, η συγκεκριμένη κοινωνία υπάρχει ήδη. Είναι η δυτική κοινωνία και έχει διαμορφωθεί ως τέτοια για άλλους λόγους, όχι επειδή κάποιος (ο διάβολος?) μας χειραγωγεί χρησιμοποιώντας τη γλώσσα. Ξεφύγαμε όμως. Ας γυρίσουμε στην "ελευθερία επιλογής" και στον δεύτερο λόγο που ο χαρακτηρισμός αυτός μου φαίνεται ηλίθιος. Ας αναλογιστούμε τι συμβαίνει όταν λέγοντας κάποιος "ελευθερία επιλογής" έχει στο μυαλό την επιλογή ως διαδικασία -να πάρω το προφιτερόλ, ή το παγωτό?- και όχι ως παράγοντα σε μια εξίσωση...

Αν αναλογιστούμε το, σχεδόν ατέρμονο προς το παρελθόν, πλέγμα που αντικατοπτρίζει τον εαυτό σου, το πλέγμα των εμπειριών σου, για να γίνω πιο σαφής, δεν υπάρχει περίπτωση να μην μπορεί κάποιος αρκετά ικανός να εξηγήσει την κάθε σου κίνηση. Θα επιλέξεις το παγωτό γιατί υπάρχει κάτι που σε ώθησε να το κάνεις. Μπορεί να είναι καλοκαίρι και να ήθελες κάτι δροσερό, μπορεί να μην είχες αρκετά dineros και το παγωτό να είναι πιο φτηνό, μπορεί να χέζεις θάνατο κάθε φορά που βάζεις σουδάκια στο στόμα σου, ή μπορεί η μητέρα σου να σε είχε κατσαδιάσει όταν ήσουν μικρός και έφαγες ΌΛΟ το προφιτερόλ που είχε στο ψυγείο και να σου έμεινε παιδικό τραύμα. Μπορεί να είναι κάτι πολύ βαθύ ή κάτι εντελώς αδιόρατο, όμως κάτι θα σε σπρώξει να Ε-ΠΙ-ΛΕ-ΞΕΙΣ, αλλιώς δεν θα το λέγαμε και Ε-ΠΙ-ΛΟ-ΓΗ. Η διαδικασία της επιλογής πάει κάπως έτσι: Έχεις μπροστά σου ένα σύνολο πραγμάτων από τα οποία καλείσαι να επιλέξεις μερικά. Το μυαλό σου μπαίνει σε λειτουργία και αναλύει τα δεδομένα του συνόλου με βάση την συνολική πληροφορία που έχει συσσωρεύσει από όλην την μέχρι τότε ζωή σου ως εκείνη τη στιγμή. Μετά από μια ελαφρά πτώση στα επίπεδα γλυκόζης του εγκεφάλου σου και τον απαραίτητο χρόνο που χρειάζεσαι για να σχηματιστούν καινούργιοι νευρώνες, κρατάς στο χέρι σου ένα δροσερότατο και απολαυστικότατο παγωτό και όχι ένα λαχταριστό μπολ προφιτερόλ. Μπορεί ο χρόνος που πέρασε να ήταν αισθητός, μπορεί επίσης να μην κατάλαβες για πότε πλήρωνες τον παγωτατζή. Δεν έχει σημασία! Σημασία έχει ότι ξοδεύτηκε λίγη γλυκόζη και έγιναν κάποιοι υπολογισμοί μέσα στο κεφάλι σου, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα. Αυτή η διαδικασία δεν εμπεριέχει πουθενά την "ελευθερία" ως δεδομένο, λαμβάνοντας βέβαια υπ' όψιν ότι με τη λέξη ελευθερία δεν εννοούμε ΜΟΝΟ την αντίθετη κατάσταση από το να σου έχει βάλει κάποιος το μαχαίρι στο λαιμό...

Αν λοιπόν υπάρχει ένας αρκετά δυνατός υπολογιστής έτσι ώστε να μπορέσει να "διαβάσει" όλο το πλέγμα των εμπειριών σου, και κατ' επέκταση τα συμπεριφορικά σου μοτίβα, θα μπορεί να αιτιολογήσει απόλυτα το γιατί έκανες τι και γιατί δεν θα μπορούσες να κάνεις τίποτε άλλο από αυτό που έκανες τελικά... Ντετερμινισμός? Καθόλου! Γιατί η οπτική που περιγράφω είναι αυστηρά αναδρομική και μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει. Δεν προβλέπει μελλοντικές επιλογές -ως καταστάσεις.

Και μόνο την αρχή της απροσδιοριστίας αν λάβουμε ώς δεδομένο, είναι αρκετό για να καταστρέψει ολοκληρωτικά κάθε προσπάθεια προς μια ντετερμινιστική οπτική, πρωτού καν αυτή αρχίσει. Το σύνολο των επιλογών που θα έχει κάποιος στο μέλλον είναι κατά κανόνα αδύνατο να προλεχθεί. Οι αποφάσεις όμως που θα κληθεί να πάρει και εν τέλει ΘΑ πάρει κάποιος ορίζονται από όλο του το είναι. Άρα οι ίδιες δεν είναι ποτέ ελεύθερες, είναι μονάχα άγνωστες επειδή άγνωστες παραμένουν και οι μελλοντικές επιλογές.

Θέλατε ελευθερία επιλογής μανάρια μου; Συγγνώμη δεν είμαι τόσο γενναιώδορος... Απεχθάνεστε τον ντετερμινισμό και την μοιρολατρία; Κοιμηθήτε άφοβα, σας προστατεύει η κβαντική μηχανική... Αναρωτιέστε τι σχέση έχουν όλα αυτά μεταξύ τους; Ξυπνήστε και αρχίστε να σκέφτεστε, δεν θα σας μασήσω και τις μπουκιές, αρκεί που τις σχημάτισα... Πολλοί θα συνεχίσουν να δυσανασχετούν με την ιδέα αυτή.

Μου φέρνουν ως παραδείγματα «ελεύθερης βούλησης» την αυτοκτονία ή την αυτοθυσία... Η αυτοκτονία...

Πόσοι αυτοκτονούν, ώντας νοητικά υγιείς, ή έστω ζώντες μια χαρούμενη ζωή? Η απάντηση?

Κανένας!

Κανείς δεν αυτοκτονεί ώντας νοητικά υγιής...

Κανείς δεν αυτοκτονεί όταν χαίρεται που ζει...

Ακόμη και σε αυτήν την αδιανόητη περίπτωση, όπου κάποιος κατά τ’ άλλα νοητικά υγιής και ταυτόχρονα χαρούμενος με τη ζωή του αυτοκτονήσει, μένουν να εξεταστούν και τα θέματα του συμφεροντολογισμού ή και της αυταπάτης ακόμη περί διαφόρων ερωτημάτων που δημιουργούν ανασφάλειες, όπως η ζωή, ο θάνατος και τι υπάρχει «μετά»...

Βέβαια, θα με ρωτήσετε για ποιον συμφεροντολογισμό μιλάω...

Πού ακριβώς είναι το συμφέρον στο να αφήσεις αυτή τη ζωή, έστω και για να πας σε μια άλλη, υποθετικά τουλάχιστον;

Εγω το δήλωσα εξ’ αρχής: «Κανείς δεν αυτοκτονεί ώντας νοητικά υγιής...»

Παρεπιπτώντως, μετά το θάνατο δεν υπάρχει «μετά»...

Το μόνο που υπάρχει μετά το θάνατο είναι η αποσύνθεση...

Καλά θα κάνουν να το δεχτούνε αυτό μερικοί και να πάψουν να το φοβούνται γιατί θέλουν δε θέλουν θα περάσουν και σε αυτό το στάδιο κάποια στιγμή...

Αλλά ας γυρίσουμε στο θέμα μας, αναλύσαμε πιστεύω αρκετά το ζήτημα της αυτοκτονίας.

Κι η αυτοθυσία;

Αλήθεια σε ποιές περιπτώσεις υπάρχει αυτοθυσία;

Ας αρχίσω με μια φαινομενικά άσχετη ερώτηση...

Πόσοι από εσάς γνωρίζουν για το «εγωπαθές γονίδιο»;

Όχι, δεν πρόκειται για το γονίδιο που ορίζει την εγωπάθεια...

Νομίζω ότι δεν υπάρχει καν κάτι τέτοιο, τουλάχιστον όχι τόσο χοντροκομμένο.

Πρόκειται για την εγωπάθεια του γονιδίου.

Εντάξει, ας εξηγηθώ...

Ξεκινώντας πάλι με ερώτηση!

Σε τι πράγμα βασίζεται η έμβια ύπαρξη σε αυτόν τον πλανήτη;

Σε αλυσίδες πληροφορίας, φτιαγμένες από άνθρακα, φώσφορο και άζωτο.

Και ποιο είναι το μικρότερο, ανεξάρτητο τμήμα πληροφορίας μιας τέτοιας αλυσίδας;

Το γονίδιο.

Προσοχή!

Δεν μιλάω για κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο!

Μιλάω για τα γονίδια γενικά.

Η φράση «εγωπαθές γονίδιο» αναφέρεται απλά στην έλλειψη αλτρουϊστικού χαρακτήρα στους τρόπους λειτουργίας των γονιδίων.

Από εδώ και πέρα τα πράγματα είναι απλά...

Παραμυθάκι...



ΚΟΣΜΙΚΗ ΑΝΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ή ΠΏΣ ΝΑ ΦΤΑΣΕΤΕ ΣΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΠΟΓΝΩΣΗΣ



Το γονίδιο δεν έχει σκοπό. Από τη στιγμή άλλωστε που τίποτε δεν έχει σκοπό, πώς θα ήταν δυνατόν να έχει σκοπό ο δομικός λίθος της ζωής; Το μόνο που κάνει είναι να επιβιώνει σε βάθος χρόνου.

Λέτε ο σκοπός του να είναι η επιβίωση; Αυτό δεν το ξέρω. Αμφιβάλλω άλλωστε αν το ξέρει κανείς...

Χεχ... Χιουμοράκι...

Χιουμοράκι κύριοι, επειδή το γονίδιο δεν έχει σκοπό...

Το γονίδιο λοιπόν επιβιώνει. Επιβιώνει εκμεταλλευόμενο άλλα γονίδια, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του άμεσου περιβάλλοντός του.

Και τα άλλα γονίδια εκμεταλλεύονται το ένα το άλλο. Ίσως όχι όλα, αλλά γενικότερα, υπάρχει μια σχέση αλληλοεκμετάλλευσης. Να η εγωπάθεια του γονιδίου, η έλλειψη αλτρουϊσμού, στην οποία αναφερόμουν. Και δεν είναι ο μοναδικός τομέας της ζωής που συμβαίνει αυτό...

Όταν αναφαίρονται σε άλλα πράγματα, μερικοί το ονομάζουν και αλληλοβοήθεια καμιά φορα...

Όμως αυτό δεν είναι του παρόντος...

Το θέμα είναι ότι η αλληλοεκμετάλευση και το περιβάλλον κρατούν το γονίδιο στη ζωή για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Όσο κι αν εσύ θέλεις να επιβιώσεις και να ζήσεις αιώνια, κάποια στιγμή θα ξαπλάρεις για τα καλά, κύριος! Τα σώματα που μεταφέρουν όλα αυτά τα γονίδια είναι φθαρτά. Τα σώματα αυτά βέβαια δεν είναι απλοί φορείς γονιδίων, δεν είναι απλά δοχεία.

Γιατί πιστεύετε ότι μοιάζετε στους γονείς σας;

Έχετε κληρονομήσει την πληροφορία που μετέφερε το δικό τους σώμα και καθένα από τα χαρακτηριστικά σας είναι μια έκφραση των γονιδίων που κουβαλάτε.

Είναι πλέον προφανές ότι η καλύτερη προσωρινή λύση προς την επίτευξη της πλήρους αφθαρσίας είναι η αναπαραγωγή. Είναι αυτή η διαδικασία που μαζί με την αυτοσυντήρηση βοηθά πραγματικά στην επιβίωση του γονιδίου στο χρόνο. Ουσιαστικά, αν το δούμε λίγο χοντρικά το ζήτημα, κι αυτή είναι άλλη μια διαδικασία αυτοσυντήρησης, του γονιδίου όμως, όχι του σώματος.

Και το γονίδιο περνώντας κάθε τόσο κι από κάποιες μεταλλάξεις, συνεχίζει το ταξίδι του στο χωροχρόνο. Το χωνευτήρι της φύσης συνεχίζει κι αυτό τις διεργασίες του ψάχνοντας κάτι που κανείς ποτέ δεν θα μάθει –το τέλειο σώμα για το γονίδιο ενδεχομένως– και ‘ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς ποτέ δεν θα ζούμε καλά...

Το συμπέρασμα;

Και η αναπαραγωγή και η αυτοσυντήρηση, τα δύο βασικά ένστικτα του ανθρώπου και κάθε άλλου ζώου πάνω στον πλανήτη, είναι οι προσωπικοί σωματοφύλακες του γονιδίου... Τα γονίδιά σου, όχι μόνο σε συνθέτουν σαν βιολογική οντότητα αλλά και σε παροτρήρουν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές με την πληροφορία που εκφράζουν. Ή μάλλον στο να συντηρείς κι εσύ με τη σειρά σου το κατεστημένο που θεωρείς ότι σε οφελεί περισσότερο. Κυριολεκτικά και με οποιοδήποτε κόστος.

Όλα για το γονίδιο εν τέλει.

Κι ας μην ξεχνάμε ότι από αυτά τα δύο βασικά ένστικτα εκκινούν και όλα τα υπόλοιπα ένστικτα. Και όχι μόνο...

Πίσω στο θέμα της αυτοθυσίας τώρα...

Ποιος θυσιάζεται για ποιον;

Ο γονιός για το παιδί;

Το παιδί για τον γονιό;

Ο άντρας για την γυναίκα;

Η γυναίκα για τον άντρα;

Ο αρχηγός για την αγέλη;

Η αγέλη για τον αρχηγό;

Ένας για όλους;

Όλοι για έναν;

Ε λοιπόν, ξέρετε ποιος θυσιάζεται τελικά για ποιον;

Το πλεόνασμα...

Το πλεόνασμα θυσιάζεται για να εξασφαλίσσει σε ό,τι απομένει από το σύνολο ένα και μόνο πράγμα...

Ε – ΠΙ – ΒΙ – Ω – ΣΗ!

Αν και ο όρος πλεόνασμα στα αυτιά ενός βιολόγου μπορεί να ακούγεται πολύ χοντροκομμένος και ενδεχομένως λάθος, εγώ τον χρησιμοποιώ περισσότερο με σατυρική διάθεση...

Και όσοι από εσάς είστε έτοιμοι να μου φέρεται εκ νέου στη συζήτηση το θέμα του συναισθήματος, παρ’ όλο που μόλις αναφερθήκαμε σε αυτό, ως προφανές μέρος του ζητήματος της αυτοθυσίας, λάβετε υπ’ όψιν σας μονάχα τούτο...

Τόσο το συναίσθημα όσο και η λογική είναι βιολογικές λειτουργίες. Εκκρίσεις χημικών ουσιών και συνάψεις νευρώνων, μέρος του βιολογικού μας «σχεδιασμού».

Κι αν έρθουμε στο θέμα της σεξουαλικής πράξης, την οποία τελούν συνειδητά οι άνθρωποι από ευχαρίστηση και όχι από απόλυτη ανάγκη αναπαραγωγής, τότε μπορούμε να εξετάσουμαι τα θετικά και τα αρνητικά της -από "γονιδιοκεντρική" σκοπιά φυσικά...



Θετικά...

Αύξηση της αυτοπεποίθησης και καλυτέρευση της γενικότερης ψυχολογίας. Άρα και καλυτέρευση των συνθηκών ζωής. Το να έχεις συνείδηση εμπεριέχει τον κίνδυνο του να μην έχεις καλή ψυχολογία. Το να κάνεις σεξ, αν μη τι άλλο σου ανεβάζει την ψυχολογία... Το γονίδιο επιβιώνει για άλλη μια φορά, ακόμη και από τους κινδύνους της κακής ψυχολογίας!

Τεκνοποίηση... Δεν θα μπω καν στον κόπο να αναλύσω γιατί κρίνεται ως "θετικό" αυτό. Θυμηθείτε μόνο ότι δεν εξετάζουμε τα πράγματα από ανθρωποκεντρική σκοπιά.

Σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες. Ναι, ρε! Τι κοιτάτε σαν χάνοι; Είναι "θετικό". Γιατί διατηρεί τους ανθρώπους σε μια κατάσταση συνεχούς εγρήγορσης, τόσο στο επίπεδο της συνειδητής έρευνας όσο και στο επίπεδο της συνολικής εξελικτικής πορείας του είδους. Με λιγα λόγια, ανανεώνει -μακροπρόθεσμα- το gene pool...



Αρνητικά...

...

...

Χμμμ...

...

Μπα!



Ναι! Δεν υπάρχει τίποτε αρνητικό στη διαδικασία του να γαμιέσαι για ευχαρίστηση και μόνο... Κι όταν μια διαδικασία έχει θετικό αποτέλεσμα για την επιβίωση, τότε αυτή η διαδικασία, ή αν το προτιμάτε η "στρατηγική", τείνει να εξαπλωθεί στον πληθυσμό... Τα ανάλογα γονίδια που μέσω απερίγραπτα δαιδαλοδών διασυνδέσεων και αλληλεπιδράσεων ελέγχουν αυτήν την διαδικασία, όχι μόνο θα επιβιώσουν μαζί με το σώμα το οποίο επιβιώνει εξ' αιτίας της, αλλά μέσω της αναπαραγωγικής διαδικασίας θα επιβιώσουν σε χρόνο περισσότερο από το χρόνο ζωής ενός τέτοιου σώματος και θα εξαπλωθούν σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού του εν λόγω είδους, αν όχι σε ολόκληρο το είδος...

Ωστόσο, ψάξτε κι άλλο. Ο άνθρωπος δεν είναι το μόνο ζώο που κάνει σεξ από ευχαρίστηση.



Αν δεν αυξανόταν η εντροπία στο σύμπαν, τότε ίσως και να παραδεχόμουν ότι υπάρχει Θεός...